Εδώ Πολυτεχνείο-Εδώ Πολυτεχνείο

17 Νοεμβρίου 1973 – 17 Νοεμβρίου 2023
50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου

«Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» ήταν ένα από τα κύρια συνθήματα των φοιτητών κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973.

Τα τραγούδια όμως, που εξέπεμπε ο αυτοσχέδιος ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου, όπως το κρητικό ριζίτικο «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και τα τραγούδια της «Ρωμιοσύνης» του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, εμψύχωσαν και ένωσαν τις φωνές του λαού και τον έκαναν να ακουστεί δυνατά.

Άλλα τραγούδια που ο Θεοδωράκης έγραψε λίγο πριν ή κατά την διάρκεια της δικτατορίας, όπως «Το γελαστό παιδί», «Ο λεβέντης», «Οι πρώτοι νεκροί/Πάλης ξεκίνημα», και το «Όταν χτυπήσεις δυο φορές» από τα «Τα τραγούδια του αγώνα», καθώς και το «Είμαστε δυο» από τα «Τραγούδια του Αντρέα» συνδέθηκαν με το κίνημα των φοιτητών και έγιναν σύμβολά του.

Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ήταν η αρχή για την επιστροφή της Δημοκρατίας στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 1974, μετά από 7 χρόνια δικτατορίας.

Το αφιέρωμα αυτό παρουσιάζει ντοκουμέντα που σχετίζονται με την εξέγερση του Πολυτεχνείου και προέρχονται από τη γενική συλλογή και το Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη της Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής.
 

 

Απόκομμα από την εφημερίδα Απογευματινή της 17ης Νοεμβρίου 1973 με τίτλο «Τα τεθωρακισμένα εμφανίζονται». Στην φωτογραφία διακρίνονται ο Σταύρος Ξαρχάκος και ο Νίκος Ξυλούρης ενώ η λεζάντα της φωτογραφίας αναφέρει: Χθες το μεσημέρι ο Σταύρος Ξαρχάκος και ο Νίκος Ξυλούρης μετέβησαν στο Πολυτεχνείο και έμειναν για αρκετή ώρα μαζί τους.

Στη φωτογραφία ανεβασμένοι στον εξώστη του κεντρικού κτιρίου τραγουδούν μαζί με τους φοιτητές το «Πότε θα κάνη ξαστεριά».

Δείτε το τεκμήριο

 

Απόκομμα από την εφημερίδα Die Welt του Βερολίνου της 16ης Νοεμβρίου 1973 με τίτλο
«Φοιτητές στην Αθήνα, τώρα ή ποτέ πρέπει να κάνουμε το μεγάλο βήμα».

Δείτε το τεκμήριο

 

Απόκομμα της εφημερίδας Daily mirror του Λονδίνου της 17ης Νοεμβρίου 1972 με τίτλο
«Τα τάνκς εισέρχοντια καθώς οι φοιτητές επαναστατούν κατά των συνταγματαρχών».

Το άρθρο επίσης αναφέρει ότι «η εμπλοκή ξεκίνησε όταν 15.000 λαού, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν φοιτητές, συγκεντρώθηκαν για να τραγουδήσουν τα τραγούδια διαμαρτυρίας του εξόριστου Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη».

Δείτε το τεκμήριο

 

Απόκομμα της εφημερίδας Μακεδονία της Θεσσαλονίκης της 17ης Νοεμβρίου 1973, με τίτλο «Ποια τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη επετράπησαν με την πρώτην απόφασιν».

Ως γνωστόν τα τραγούδια του Θεοδωράκη είχαν απαγορευτεί κατά την διάρκεια της δικτατορίας ενώ σε αυτό το δημοσίευμα ανακοινώνεται ότι επιτρέπεται η επανακυκλοφορία 40 τραγουδιών που γράφτηκαν πριν το 1967 καθώς και τα 18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου.

Δείτε το τεκμήριο

 

Απόκομμα από την εφημερίδα Le figaro του Παρισιού της 19ης Νομεμβρίου 1973 με τίτλο «O στρατός κυριαρχεί στην εξέγερση της Αθήνας, αλλά η κρίση που άνοιξε από τους φοιτητές δεν έχει ρυθμιστεί».

Δείτε το τεκμήριο

 

Απομαγνητοφωνημένη εκπομπή του BBC της 23ης Νοεμβρίου 1973 στην οποία αναφέρεται ότι «110 Έλληνες του εξωτερικού σε ανακοίνωσή τους εκφράζουν την αλληλεγγύη τους προς τον αγωνιζόμενον λαόν του εσωτερικού της χώρας». Μεταξύ των προσωπικοτήτων περιλαμβάνονται οι Β. Βασιλικός, Γ. Απέργης, Μ. Θεοδωράκης, Ν. Κούνδουρος, Β. Πετρόπουλος, Α. Φλέμιγκ, Α. Παπαθανασίου κ. ά..

Δείτε το τεκμήριο

 

 

ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ

 

 

Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη». Γρηγόρης Μπιθικώτσης και λαϊκή
ορχήστρα, διεύθυνση Μίκης Θεοδωράκης. Columbia-ΕΜΙ 1974

Δείτε τον δίσκο

 

Μίκης Θεοδωράκης, «Ένας Όμηρος». Σουίτα για φωνή και ορχήστρα από το δραματικό
έργο «The hostage” του Brendan Beham σε μετάφραση Β. Ρώτα. Ο Μίκης Θεοδωράκης
τραγουδά και διευθύνει την ορχήστρα. Ξυλογραφία εξωφύλλου Α. Τάσσος. Lyra, 1973.

Δείτε τον δίσκο

 

 

 Μίκης Θεοδωράκης, «Ένας Όμηρος» Μαρία Φαραντούρη. ΕΜΙ, 1974.

Δείτε τον δίσκο

 

 Εδώ Πολυτεχνείο: Αθήνα 16 και 17 Νοεμβρίου 1973: Ένα ηχητικό ντοκουμέντο. Ζωντανή
αφήγηση: Γιώργος Παπαδάκης και Μανώλης Μποφιλιάκης. Lyra, 1974.

Δείτε τον δίσκο

 

 Μίκης Θεοδωράκης. Τραγούδια του αγώνα, Chansons de lute, Songs of strife.

Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη, Μαρία Δημητριάδου, Μίκης Θεοδωράκης, Λάκης
Καράλης. Παίζουν οι μουσικοί Carl Arnold, Λάκη Καράλης, Rose Simpson, Ανδρέας
Μιχαλάκης, Andy Preston, Μίκης Θεοδωράκης.

Τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν στον Λονδίνο και κυκλοφόρησαν σε δίσκο Polydor (Γαλλία) [1971].

Δείτε τον δίσκο

«Christina Cünne sings Theodorakis».
Περιέχει τα τραγούδια Μπαλάντα του
Μαουτχάουζεν, Τραγούδια του αγώνα, Τραγούδια από το έργο «Ένας όμηρος», Τραγούδια
από την Ασφάλεια στην Μπουμπουλίνας, Καημός. Joker 1972.

Δείτε τον δίσκο

 

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

 

 

 

«Ρωμιοσύνη». Διαφάνειες από το αρχείο του Μίκη Θεοδωράκη, που προορίζονταν για την έκδοση για φωνή και πιάνο από τις εκδόσεις Monde Musique το 1973.

Ο κύκλος τραγουδιών «Ρωμιοσύνη» σε στίχους του ποιητή Γιάννη Ρίτσου γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1966 και περιέχει τα τραγούδια Αυτά τα δέντρα, Όλοι διψάνε, Όταν σφίγγουν το χέρι, Τόσα χρόνια, Μπήκαν στα σίδερα, Δέντρο το δέντρο, Ποιος να το πει, Θα σημάνουν οι καμπάνες και Τραβήξαμε ψηλά.

Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου μετέδιδε διαρκώς τα τραγούδια «Θα σημάνουν οι καμπάνες», «Όταν σφίγγουν το χέρι» και «Αυτά τα δέντρα».

Ακούστε το έργο

Δείτε το τεκμήριο

 

 Τραγούδι «Ο Λεβέντης» ανήκει στον κύκλο τραγουδιών “Τα τραγούδια του Αγώνα” του
Μίκη Θεοδωράκη που κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1971, με στίχους των Ανδρέα Κάλβου,
Μάνου Ελευθερίου, Γεωργίας Δεληγιάννη- Αναστασιάδη, Νότη Περγιάλη, Αλέκου
Παναγούλη και του ίδιου του Μίκη Θεοδωράκη.

Ο κύκλος ολοκληρώθηκε το 1971 όταν ο συνθέτης βρισκόταν εξόριστος στη Γαλλία, ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε το 1971 στο Λονδίνο.

Τραγουδούν η Μαρία Φαραντούρη, η Μαρία Δημητριάδη, ο Λάκης Καραλής και ο
συνθέτης.

Το τραγούδι «Ο λεβέντης», σε στίχους Νότη Περγιάλη, γράφτηκε συγκεκριμένα το
καλοκαίρι του 1968 και το πρωτοτραφούδησε η Μαρία Δημητριάδη. Συνδέθηκε με την
εξέγερση του Πολυτεχνείου και κυκλοφόρησε το 1973 και στην Ελλάδα.

Ακούστε το τραγούδι

Δείτε το τεκμήριο

 

«Τα τραγούδια του Αντρέα» γράφτηκαν από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 1968 και είναι
αφιερωμένα στον συναγωνιστή και φίλο του συνθέτη, Ανδρέα Λεντάκη (1935-1997), ο
οποίος βασανίστηκε στα κρατητήρια της Ασφάλειας της οδού Μπουμπουλίνας.

Ο κύκλος περιλαμβάνει τα τραγούδια «Είσαι Έλληνας», «Είμαστε δυο», «Καιρός να δεις» και «Το σφαγείο». Πρωτοπαρουσιαστήκαν στη Ρώμη το 1970 και ηχογραφήθηκαν το 1971.

Ακούστε τα τραγούδια

Δείτε το τεκμήριο

 

«Το γελαστό παιδί» ανήκει στην μουσική που γράφτηκε για το θεατρικό έργο του
Μπρένταν Μπήαμ «Ένας όμηρος» που ανέβηκε από το Κυκλικό θέατρο στις 12 Απριλίου
του 1962, σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα και σκηνοθεσία του Λεωνίδα Τριβυζά.

Το θεατρικό έργο αναφέρεται στη ζωή του Ιρλανδού επαναστάτη Michael Collins, αλλά αυτό το
τραγούδι είχε επίσης μια εξαιρετική και δραματική ζωή, το «Το Γελάστο Παιδί», ήταν ο
ισχυρός αριστερός ύμνος της αντίστασης ενάντια στη δικτατορία που κυβέρνησε την
Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 60 και στις αρχές του 70.

Ακούστε το τραγούδι

Δείτε το τεκμήριο

 

 Το τραγούδι «Πάλης ξεκίνημα» σε στίχους του Αλέκου Παναγούλη ανήκει επίσης στον
κύκλο τραγουδιών «Τα τραγούδια του Αγώνα» και στην πρώτη ηχογράφηση ερμήνευσε ο
Μ. Θεοδωράκης.

Συνδέθηκε ιδιαίτερα με το Πολυτεχνείο και τραγουδήθηκε σε κάθε διαμαρτυρία.

Ακούστε το τραγούδι

Δείτε το τεκμήριο

 

Επιμέλεια έκθεσης:  Στεφανία Μεράκου, Μιρένα Μούντζια
Ψηφιακή επιμέλεια:  Γιώργος Μπουμπούς